9 september 2018

Overweging op de 23ste zondag door het jaar; Zieken zondag
Vrees niet en ga open
Jesaja 35,4-7a
Jacobus 2,1-5
Marcus 7,31-37

Inleiding
Goeie morgen.
Heel hartelijk welkom bij deze viering in onze kapel. Het is volop herfstweer geweest de afgelopen dagen. Je zou er ziek van worden. Het toeval wil dat het vandaag ziekenzondag is.
Het thema, dat u voor op uw boekje vindt, luidt: ‘Vrees niet en ga open.’ Vanuit de lezingen wil ik samen met u wat nadenken over dit thema in relatie tot ziekenzondag.

Daarbij wil ik drie aspecten met u overdenken. Want ‘ziek’ kan op verschillende manieren bekeken worden. Vanuit de eerste lezing zal ik mijn gedachten laten gaan over een zieke wereld. De tweede lezing bracht mij op het spoor van ziek gedrag. En in het evangelie gaat het om lichamelijk ziek zijn. Deze drie invalshoeken staan niet los van elkaar, maar hebben misschien juist wel alles met elkaar te maken.

In de vierde strofe van het openingslied staat dat al wie Jezus’ naam belijdt wonderen kan verrichten als een lamp voor ons lange levenspad. Dat dit ook echt mogelijk is wil ik in mijn overdenking bij de lezingen van vandaag met een heel concreet voorbeeld illustreren in de persoon van Femke, een hele goeie vriendin van mij.
Overweging
De tekst van de eerste lezing is onlangs heel dichtbij actueel geweest. Door de prachtig, lange, warme zomer verdorde de aarde. Ook hier op ons landgoed stonden de beek en de gracht helemaal droog. Maar het visioen van Jesaja rijkt denk ik verder dan deze letterlijk dore droogte.

De eerste jaren van mijn theologiestudie, aan de Keizersgracht in Amsterdam, woonde ik op een pastorie in Amsterdam-oost in de Indische buurt. In de Indische buurt werden veertig jaar geleden veel bestaande woningen afgebroken en er kwam nieuwbouw voor in de plaats.
Winkels en andere sociale voorzieningen verdwenen. Hele buurtgemeenschappen werden uit elkaar gerukt. Veel buurtgenoten verhuisden naar andere stadsdelen en er kwamen nieuwe bewoners uit alle delen van de wereld bij. Zowel de achterblijvers als de nieuwkomers voelden zich ontworteld. De Indische buurt was een bouwput wat woningen betreft, maar ook een bouwput wat sociale binding betreft. Vrees voor de ander moest door alle partijen overwonnen worden zodat er een openheid zou ontstaan om daadwerkelijk samen te leven. Het buurthuis en de kerk hadden een wezenlijke rol in de buurt. Concreet in de personen van de buurtwerker en de pastor en alle vrijwilligers om hen heen. Het lied: ‘De steppe zal bloeien’ was in de buurt een soort volkslied; een lied van hoop in barre tijden.

Waar in een samenleving mensen uit elkaar worden gedreven op grond van verschillen in ideeën of levenswijzen, ontstaat er angst voor elkaar. De openheid naar de ander is ver te zoeken. Je zou er de moed door verliezen, het geloof verliezen dat de samenleving ook echt samen-beleefd-kan-worden. Als we blind zijn voor de rijkdom van de diversiteit in de wereld,
in ons land, in onze stad of ons dorp als we doof zijn en niet kunnen luisteren naar schoonheid van het verhaal van de ander, als we een grote eenheidsworst voor ogen hebben – maar welke eenheid zien we dan? – dan wordt de wereld een zieke, dore woestijn.
De commotie rondom minister Blok van de afgelopen weken, toen hij zich versprak en zich negatief uitliet over de multiculturele samenleving, heeft hiermee te maken.

Waar je ook woont, of het nu in een klooster is of In de context van een gezin, of het in de stad is of in een dorpje op het platteland, er is altijd sprake van diversiteit. Er is altijd sprake van verschillen in ideeën en levenswijzen. Als we daar niet blind en doof voor zijn, kan het visioen van Jesaja waarheid worden en kunnen we zien dat de ander een bron van inspiratie kan zijn waarmee we onze dorst naar vrede en gerechtigheid kunnen lessen. Dan kunnen we ervaren dat diversiteit een rijk geschenk is.

Dat is een andere rijkdom dan waarover Jacobus in de tweede lezing spreekt. Daar gaat het in mijn ogen om ziek gedrag, in de zin dat dit een voorbeeld is van stereotypering. Als je op basis van het uiterlijk van een ander je een oordeel velt over iemand en je handelen laat bepalen puur en alleen op basis van wat je ziet, ben je blind en doof voor de rijke boodschap
die de ander voor jou kan hebben.

Door de ander in een hokje te stoppen en alleen maar die ene kant te willen of kunnen zien,
beperk je de ander in zijn bestaan. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als iemand in je omgeving
geconfronteerd wordt met een heftige ziekte. Soms weten mensen uit de directe omgeving
niet hoe ze met die situatie om moeten gaan. Ze zien alleen nog maar de zieke en zijn doof en blind voor de andere kanten, voor de hele persoon. Iemand is nooit alleen maar ziek, er is nog zoveel meer.

In mijn vriendenkring heb ik dit de afgelopen twee jaren meegemaakt. Een hele goeie vriend en vriendin van mij, Femke en Jeroen, zijn afgelopen juni twee jaar geleden getrouwd. Ik ben mogen voorgaan in het huwelijksritueel met verhalen en liederen vol hoop op de toekomst.
In augustus twee jaar geleden was die vriendin zwanger van hun eerste kind. Het leek een sprookje, maar sprookjes bestaan niet. Want in de zestiende week van de zwangerschap
werd een melanoom, een grillige en agressieve vorm van huidkanker geconstateerd. Niets was meer zeker. De artsen wilden zo snel mogelijk met een behandeling beginnen maar dan zou de zwangerschap moeten worden afgebroken. Als een leeuwin heeft Femke haar ongeboren kind beschermd. Eerst de geboorte en dan pas de behandeling was haar stellige standpunt. Dore droge perioden van angst en verdriet wisselden af met de vreugde om de komst van de baby. De angst om de dood en de hoop op nieuw leven lagen innig verstrengeld in elkaars armen.

Vol bewondering ben ik voor de manier waarop zij samen met haar man en familie en vrienden met deze situatie om is gegaan. Femke is in februari bevallen van een prachtige dochter. Na de geboorte kon de behandeling van het melanoom starten. Femke werd gevraagd om mee te doen aan een onderzoek. Deze behandeling is helemaal nieuw en betreft een vorm van immuuntherapie. Je weet van tevoren niet of je het echte medicijn krijgt of dat je een placebo krijgt.
Er is veel geld nodig voor het doen van onderzoek. Femke is een website gestart zodat mensen kunnen zien waar ze mee bezig is. Door deze site, door de open wijze waarop ze over haar ziekte spreekt, door alle acties die ze samen met haar man heeft georganiseerd,
heeft ze als het ware de ogen en oren van haar brede omgeving geopend voor het belang van het onderzoek naar deze ziekte. Als een nuchtere Friezin zegt ze: “Als ik dan toch die ziekte heb, wil ik er ook iets aan doen. En hoe het verder ook zal gaan, dan is het in ieder geval niet voor niets geweest.”

Dat iemand van negentwintig jaar zo’n kracht heeft om met een zo onwaarschijnlijk ingewikkelde situatie om te gaan ervaar ik als heel inspirerend. Een jonge vrouw die zich niet laat verlammen door vrees maar heel open de toekomst tegemoet durft te gaan, in het volle bewustzijn van alle angsten en onzekerheden, zie ik als een teken van hoop.

Ziek zijn en de vrees voor het onzekere kan je blind en doof maken voor alles om je heen.
Dat geldt ook voor ziek zijn in de meest brede zin. Angst kan je wereld verkleinen.

Je kunt je in je kleine veilige wereld verschansen overtuigd van je eigen gelijk en de rest van de wereld buitensluiten. Maar waar je geen oog hebt voor wie de ander werkelijk is, waar je doof bent voor het verhaal van de ander, daar verdort de steppe.

Maar in de woestijn kunnen rivieren als bronnen van leven ontstaan. Het verhaal van Femke is daar voor mij een voorbeeld van. Hierin zie ik de steppe tot bloei komen, zie ik dat de blinde weer licht kan zien en dat de dove weer toekomstmuziek kan horen. Daarin zie ik een openheid die leven mogelijk maakt, soms tegen beter weten in.
Collecte
Gisteren hebben Femke, haar man en een hele groep vrienden een gesponsorde fietstocht gehouden in de Dolomieten. Het geld van deze sponsortocht is bestemd voor het onderzoek naar de behandeling van melanoomkanker. In Italië in de bergen fietsen om geld in te zamelen, dat is me niet gelukt. Toen gisteren in Italië de fietsers om 6.00 uur aan de fietstocht begonnen, ben ik hier in de kapel gaan bidden en mediteren tot 18.00 uur in de avond om hen op die manier moreel spiritueel te ondersteunen. Omdat het vandaag ziekenzondag is en financiële steun voor het onderzoek van groot belang is, willen we de opbrengst van de collecte graag bestemmen voor dit goede doel. De collecte wil ik van harte bij u aanbevelen.

Rob Tanke o. praem.