Overweging bij het hoogfeest van Maria Tenhemelopneming

15 augustus 2019

Inleiding
Welkom in onze kapel op deze feestelijke avond. Het jaar 1950 was een bijzonder jaar. Aan de ene kant omdat er toen twintig Norbertijnen naar de Essenburgh verhuisden. Maar ook omdat toen Maria Tenhemelopneming als dogma werd afgekondigd. Het feest van Maria Tenhemelopneming kent een hele lange traditie en wordt al eeuwenlang gevierd. Dat het in 1950 een dogma werd, is de bevestiging van het vieren van het leven van Maria door vele vele generaties gelovigen. Tot de zestiger jaren van de vorige eeuw was 15 augustus een zondag. In vele landen om ons heen is dit nog steeds het geval.

Ook al is deze dag al lange tijd geen zondag meer, bij ons op de Essenburgh is het wel een dag om op bijzondere wijze te vieren met alle mensen die op een bijzondere manier met ons meeleven. Op 15 augustus is onze traditionele BBQ. Voor we ons gezellig verzamelen rond het vuur, komen we eerst altijd bij elkaar in onze kapel om het vuur van ons geloof aan te wakkeren en in het bijzonder even bewust stil te staan bij de plaats die Maria daarin kan hebben. Het leven van Maria als een spiegel voor onszelf. Maria als een icoon, als een doorkijkje, een poort naar de hemelse belofte.

De overweging van straks is gebaseerd op mijn afgelopen vakantie in Duitsland. Ik zal geen vakantiedia’s laten zien. Wel zal ik inzoomen op twee van de vele plaatsen die ik heb bezocht: Rothenburg ob der Tauber en Kevelaer. Met behulp van deze vakantie ervaringen

en met behulp van de lezingen van vandaag ga ik in de overweging op zoek naar de betekenis die Maria Tenhemelopneming kan hebben in ons leven.

Overweging

Tijdens mijn vakantie was ik onder andere in Rothenburg ob der Tauber. Dit is een prachtig stadje in het zuiden van Duitsland, waar nog heel veel originele oude middeleeuwse elementen bewaard zijn gebleven. De hele oude binnenstad is nog ommuurd door de oude stadsmuur met alle bijbehorende poorten. Dit was echter niet de aanleiding voor mijn bezoek aan dit stadje. Mij was verteld dat je in deze plaats het hele jaar door kerstwinkeltjes kunt bezoeken. Een van die winkels is zelfs zo groot dat je het beter een kerstwarenhuis kunt noemen. Naast de prachtige theologische betekenissen van Kerst houd ik namelijk ook erg van de toeters en bellen die erbij horen. Als kind was ik al onder de indruk van de kerststal met alle figuren die daarin een plaatsje hebben. Ik herinner me dat ik als kleuter op mijn buik bij de kerststal lag die onder de kerstboom was neergezet. Ik kon er tijden naar kijken.

Er ging voor mij zo’n bijzondere sfeer vanuit. Zonder het te kunnen benoemen beleefde ik iets van de sfeer van het kerstmysterie. Inmiddels heb ik ook zelf een aantal kerstgroepen verzameld. En nog voor de komst van Sinterklaas kan ik me al verheugen om de dozen met kerstspullen weer van zolder te kunnen halen. Ik hoopte op mijn reis nog een bijzondere kerstgroep te vinden en dat is gelukt.

Ik denk dat het beeldje iets te klein is om vanaf jullie plaatsen duidelijk te kunnen zien.

Na de viering kunnen jullie het nog even van dichtbij bekijken en ik zal straks in ieder geval het beeldje beschrijven. Maar eerst wil ik een vers citeren uit de Koran over de geboorte van de profeet Isa en zijn moeder Marjam. Isa is in de Koran de naam van Jezus en Marjam is de naam van Maria in de Koran. Bij het zien van mijn nieuwe kerstgroep, moest ik namelijk aan dit vers uit de Koran denken. Het vers luidt als volgt:

En de smarten van de bevalling dreven [Marjam] naar de voet van een palmboom.

Zij zei: “O, liever zou ik voor dit geschiedde gestorven en in de vergetelheid geraakt zijn.”

Dit klinkt toch heel anders dan Lucas die schrijft:

            ‘Terwijl zij daar waren, brak de dag van haar bevalling aan,

en zij bracht een zoon ter wereld,

haar eerstgeborene.’

Na deze zinnen van Lucas, snap je dat in de gemiddelde kerststal het kind in de kribbe ligt

en dat Maria er geknield naast zit. Alsof de bevalling een fluitje van een cent was.

Deze kerstgroep heeft echter een andere opstelling. Hier ligt Maria in de kribbe, het is een grote kribbe dus het past. Aan de rand van de kribbe zit Jozef met op zijn armen het kindje Jezus. Maria is naar jozef en het kind gekeerd. Haar ene hand heeft ze in de hand van Jozef,

haar andere hand rust op zijn schouder. Het kind reikt met zijn handje naar de baard van Jozef. Ik was meteen geraakt door dit tafereel. Het was een opstelling die je je kunt voorstellen vlak na een pittige bevalling. Toen ik het beeld ging betalen sprak de al wat oudere verkoopster in duidelijk verstaanbaar Duits:

“Deze maker heeft het begrepen, Maria heeft geleden. Die zat niet meteen in aanbidding op haar knieën…”

Dat is denk ook waarom ik dit beeldje zo mooi vind. Het is een heel menselijke inleefbare voorstelling van de geboorte van Messias Jezus waar de pijn en heftigheid van een bevalling bij hoort die zo treffend in de Koran, en ook in de eerste lezing, verwoord is.

Geen verheven hoog heilig paar, maar twee innig gelukkige mensen waarbij Maria in een provisorisch bed bijkomt van de geboorte van haar eerstgeborene. Alle pijn en ellende van de geboorte zijn vergeten bij het zien van haar kindje. Innig gelukkig en vertederd is haar blik gericht op haar twee mannen: haar Jozef en haar Jezus. Het is een voorstelling van een menselijke, van een heel nabije Maria die als het ware je buurvrouw zou kunnen zijn. Hoe verhoudt zich deze voorstelling van Maria tot Maria Tenhemelopneming? Een Maria die genoemd wordt: Koningin van de Vrede, Koningin van de Engelen. Dit klinkt niet als de buurvrouw. Het is letterlijk en figuurlijk hoogverheven. Daar past misschien wel meer de traditionele Kerstvoorstelling bij waar Maria bij de kribbe geknield zit de handen gevouwen

met een heel devote uitdrukking.

Kan Maria in de hemel een nabije Maria zijn?

In het feest dat we vandaag vieren, wordt in ieder geval duidelijk gemaakt dat Maria op en top een mens is zoals wij maar ook dat in haar al gebeurd is wat aan ons nog als belofte in het verschiet ligt. Maria laat ons op een heel bijzondere manier de betekenis van zowel Kerst als Pasen zien. Net als Maria zijn wij allemaal geboren en net als Maria gaan we allemaal dood. In Maria zien we het wonder van het leven dat ons is geschonken. Maria ontvangt nieuw leven op een wijze die menselijkerwijs niet mogelijk is. Een wonder dat ook is geworden tot een gebed: het Angelus. Mij raakt bij het bidden van het Angelus de bede:

“Zie de dienstmaagd des heren,

mij geschiede naar uw Woord.”

Maria durft zich over te geven. Dat maakt haar niet tot een kritiekloze speelbal. Dat hebben we kunnen horen in het evangelie van vandaag in het loflied van Maria bij het bezoek aan haar nicht Elisabeth. Hierin klinkt de droom van Maria voor de toekomst: Een rechtvaardige wereld die anders is dan we nu om ons heen zien. In deze woorden van Maria klinkt de messiaanse droom die haar nog ongeboren zoon in woord en daad zal voorleven.

Daar waar wij deze woorden met Maria bidden, kunnen ook wij proberen ons kritisch over te geven; “Uw wil geschiede…” Maria is voor ons als het ware als een kompas voor de richting die we kunnen gaan in ons leven. Zij laat ons in haar leven zien hoe het kan zijn.

Net als Maria kan ik, kunnen wij, ons openstellen voor het Woord van God. Want uiteindelijk wijst Maria ons steeds op haar Zoon en daarmee ook op de Vader; op een leven met een nabije God.

Mijn vakantie ben ik begonnen en heb ik afgesloten in Kevelaer. Dit Maria bedevaartsoort heeft me vanaf mijn eerste bezoek daar geraakt Ik kom er graag om een kaarsje te branden,

om er stil te zijn in de sacramentskapel. Ik kijk er ook graag naar de vele mensen die er iedere dag opnieuw komen. Ik zie iedere keer weer groepen bedevaartgangers die in processie zingend, biddend in optocht naar het Mariaheiligdom lopen. Ik zie heel veel mensen van allerlei leeftijden één of meerdere kaarsen opsteken en zo op zijn of haar eigen manier even stil te zijn, ieder met zijn of haar eigen gedachten. Al die kaarsjes die daar branden die zowel verwijzen naar de levenspijn als de levensvreugde. Al die mensen die even de nabijheid van Maria zoeken. Maria de menselijk nabije, liefdevolle moeder met wie je jouw wanhoop, je twijfel, je angsten kunnen delen, maar ook je vreugde en dankbaarheid.

Het ontroert me iedere keer weer:

al die kaarsjes

al die mensen

al die verhalen…

Maria Tenhemelopneming is voor mij een feest waarin God ons laat zien dat het leven van iedere mens ertoe doet en van onschatbare waarde is. Want vieren we met Pasen en Hemelvaart niet dat het leven sterker is dan de dood. Maria, een eenvoudige vrouw aan wie grootse dingen zijn gebeurd, is de mens dichtbij die concreet laat zien dat de weg van haar zoon een begaanbare weg is. In volle overgave die weg gaan is een weg van vallen en opstaan, is een leven zoals een bevalling; het gaat gepaard met pijnlijke weeën, het is hard werken. Het is als een tocht door de woestijn maar onderweg zijn er oases als een licht dat door de duisternis breekt.Maria kunnen we ervaren als een bemoedigende hand op onze schouder om ons op subtiele wijze op het goede spoor te zetten om ons de ogen te openen

om ook in het alledaagse al iets te kunnen zien van de messiaanse belofte, van het Koninkrijk van God.

Ergens las ik: “De tenhemelopneming van Maria laat ons zien hoe God de mens gedroomd heeft en waartoe Hij hem bestemd heeft. Wie naar Maria opziet, weet dat er ondanks alles een toekomst is weggelegd voor de mens.”

Maria is ons voorgegaan, heeft ons voorgeleefd hoe we in het voetspoor van Jezus kunnen gaan. Als moeder van de Heer en als moeder van ons allen is zij hoogverheven en tegelijk menselijk nabij.

Rob Tanke o.praem.